Van frou-frou naar film
DE OUDE KOEKJESFABRIEK
Vroeger was het natuurlijk helemaal anders. Toen werden er in het pand aan de Boschdijkstraat koekjes gebakken; Frou-frou's en café-noirs. De Verkadefabriek begon ooit als biscuitfabriek. In 1929 nam Ericus Gerhardus Verkade de fabriek over en ontstond de Verkadefabriek.
In de loop van vorige eeuw gingen veel Bossche meisjes na de huishoudschool werken bij Verkade: 'de meisjes van Verkade'. De Verkadefabriek werd een begrip in 's-Hertogenbosch. Hele generaties werkten er in de bakkerij, op de inpakafdelingen of de expeditie. De oude bakkerij maakte in de jaren vijftig plaats voor de productiehallen, waarin nu de repetitieruimtes zijn opgenomen.
In 1984 werden er aan de oude productiehallen twee nieuwe bedrijfshallen gebouwd. Er werkten toen nog 145 werknemers bij Verkade. 'Concentratie van de productie' zorgde in oktober 1993 voor de sluiting van de Bossche koekjesbakkerij. Een gedeelte van de werknemers kon mee verhuizen naar de vestiging in Zaandam; de rest kwam op straat te staan.
'KUNSTENCENTRUM' VERKADEFABRIEK IN BEELD
Jarenlang heeft de oude koekjesfabriek leeg gestaan. Totdat ZT Hollandia er in 2001 de voorstelling Varkens/Boeren speelt. De Verkadefabriek is op dat moment ook al in beeld als mogelijke locatie voor een nieuw kunstencentrum.
In 2002 brengt Theater Artemis er de gigantische productie Katharina, Katharina in het ganzenbord. In februari van datzelfde jaar besluit de Bossche gemeenteraad tot de (ver-) bouw van de Verkadefabriek tot een complex voor theater, film en horeca.
VERBOUWING VAN HET PAND
In 2002 werd architect Hubert-Jan Henket benaderd om het pand te (ver-)bouwen. Hij wist de karakteristieke eigenschappen van de oude fabriek te behouden in zijn ontwerp voor het nieuwe centrum. Onderdelen als de sheddaken werden gehandhaafd: het maakt dat er in de Verkadefabriek vrijwel overal daglicht is. Sommige oude delen van de Verkadefabriek moesten worden gesloopt omdat ze inmiddels te ver vergaan waren, of omdat ze niet geschikt waren voor nieuwe functies.
De meest gezichtsbepalende bakkerij- en expeditiehallen aan de Boschdijkstraat bleven behouden, en werden verlengd. De achttienduizend oude gele vloertegels uit de expeditie (nu café-restaurant) werden verwijderd, stuk voor stuk schoongebikt en opnieuw geplaatst.
DE HUIDIGE VERKADEFABRIEK
In 2004 opende de 'nieuwe' Verkadefabriek zijn deuren. Het complex voor theater, film en horeca telt dan 2 theaterzalen, 3 filmzalen, een café-restaurant en repetitieruimten. De Verkadefabriek is een gebouw in beweging: ook na de opening zijn er nog veranderingen aan het pand doorgevoerd.
Zo werden er in 2009 twee nieuwe filmzalen bijgebouwd. Verder wordt gewerkt aan duurzaamheid: in de zomer van 2010 werd een deel van het dak van de Verkadefabriek voorzien van zonnepanelen. In grote theaterzaal is inmiddels een flexibele tribune gerealiseerd.
Duurzaam
"Ändere die Welt: sie braucht es”, sprak Bertolt Brecht ooit. Daar kunnen we ons wel in vinden. Je moet soms dingen veranderen, voorbij vandaag kijken om het morgen ook goed te hebben. En te houden. Dat doen we dan ook in de Verkadefabriek. Door zo duurzaam en verantwoord mogelijk te denken en te werken.
VERS EN AMBACHTELIJK
In de Verkadefabriek houden we van lekker eten. En goed eten. Niks nieuws, wat dat betreft. In ons café-restaurant kiezen we daarom voor duurzame en ambachtelijke ingrediënten. De koffie en thee is biologisch en fairtrade bijvoorbeeld. Alle vis en schaaldieren zijn duurzaam gevangen. We werken veel met lokale leveranciers en met de groenten van het seizoen.
DUURZAME ENERGIE
Met effectieve isolatie en zonnepanelen op het dak van de Grote Zaal, die jaarlijks pakweg 35.000 kWh elektriciteit opwekken, gaan we op een duurzame manier met energie om. We vervingen vrijwel alle verlichting voor zuiniger led’s, ‘vergroenden’ de omgeving en het gebouw en houden zo’n 50.000 bijen. Een groepje medewerkers ontfermt zich over de biodiversiteit rondom de Verkadefabriek.
EERLIJKE SPULLEN
In onze (web)winkel kiezen we voor duurzame, eerlijke en mooie producten. Ontworpen door designers van dichtbij. Of juist duurzaam laten maken van ver, verder dan onze neus lang is. In de collectie zit onder andere Verkadefabriek honing van onze bijen, duurzame tassen van Labé gemaakt van onze banners bij de ingang en schorten van de mooiste filmdoeken.
LAADPALEN VOOR ELEKTRISCHE AUTO'S
Hoewel we staan te springen als je ons met de fiets of het openbaar vervoer bezoekt, weten we ook dat dat niet altijd haalbaar is. Niet voor iedereen. Daarom vanaf dit jaar: laadpalen voor elektrische auto's. Je vindt ze op P1, aan de achterzijde van de Verkadefabriek. Een fijne aanwinst, óók voor onze planeet.
VRIJWILLIGERS, STAGEPLEKKEN EN COÖPERATIES
We kiezen ten slotte voor betrokken vrijwilligers, onze zaalwachten bijvoorbeeld. Voor werkervarings- en stageplekken bij techniek, marketing, horeca. Voor de nijvere schoonmakers van Schoongewoon, de unieke coöperatieve schoonmaakorganisatie waarbij de medewerkers ook ondernemer zijn.
Zo helpen we, samen met onze bezoekers, de wereld een beetje te veranderen. Omdat het nodig is.
Bedrijfsmodel
De Verkadefabriek is sinds de oprichting in 2004 een stichting met een Raad van Toezicht. De raad werkt volgens het ‘cultural governance model’. De Verkadefabriek heeft de culturele ANBI-status. We werken met 35 medewerkers en 40 vrijwilligers om het onze gasten naar de zin te maken.
De Raad van Toezicht doet haar werkzaamheden onbezoldigd.
Vanaf 2018 is de Verkadefabriek onderdeel van een coöperatie genaamd “Alles voor de Kunst”. Het doel van de coöperatie is even kort als krachtig: Meer kunst en cultuur in ’s-Hertogenbosch en regio.
Leden van die coöperatie zijn naast de stichting Verkadefabriek, de stichting Kunstmiddelen, de BV Boekjesfabriek, de BV Koekjesfabriek en het steunfonds stichting Culturele Activiteiten ’s-Hertogenbosch.
De oprichting van deze coöperatie is een uitvloeisel van afspraken tussen de gemeente ’s-Hertogenbosch en de Verkadefabriek. Er is gekozen voor een innovatief model met ruimte voor ondernemerschap. Er is meer samenhang aangebracht tussen de verschillende organisaties in en rondom de Verkadefabriek. Ook de governance is in dit organisatiemodel gewaarborgd.
De horeca is ondergebracht in een aparte BV. De afspraken tussen deze BV en de Verkadefabriek zijn door gemeente en Verkadefabriek vastgelegd in een afzonderlijke ondertekende overeenkomst.
Deze BV de Koekjesfabriek is een commerciële onderneming. De Koekjesfabriek pacht - tegen een door de gemeente vastgestelde commerciële pachtprijs - het café-restaurant. De BV deed de investeringen (dus zonder subsidie) en loopt het ondernemersrisico.
De Verkadefabriek kan zich daarmee concentreren op haar culturele taak, is verzekerd van stabiele inkomsten uit pacht en komt niet in discussies over paracommercie terecht. Anderzijds ontstaat er ook geen discussie over de Culturele ANBI-status van de Verkadefabriek.
Alle aandelen van de Koekjesfabriek berusten bij de Stichting Kunstmiddelen met een ideëel doel. Het bestuur van die stichting doet haar werk onbezoldigd. Eventueel rendement komt volledig aan kunst en cultuur in ’s-Hertogenbosch ten goede.
Uit deze middelen kon boekhandel Heinen een doorstart maken, werd het project OOG mee ondersteund, en ontvingen diverse theatergezelschappen en festivals middelen voor projecten.
De Koekjesfabriek opereert in een concurrerende, commerciële omgeving en voldoet aan dezelfde publicatie-eisen van de jaarrekening.
Het steunfonds Culturele Activiteiten ’s-Hertogenbosch (ook een stichting) heeft een culturele ANBI-status. Het fonds wordt gevoed met giften, vooral vanuit het bedrijfsleven ten behoeve van kunst en cultuur zijn gedaan.
Onder andere door de hoge pachtinkomsten, parkeerinkomsten en verhuurinkomsten heeft de Verkadefabriek, zeker in vergelijking met andere culturele instellingen, zowel lokaal als landelijk bijzonder weinig gemeentesubsidie nodig. We willen graag zo onafhankelijk mogelijk kunnen opereren. We zijn een publieke instelling.
We startten in 2005 met bijna 50% gemeentesubsidie. Tien jaar later, in 2015, bedroeg deze rond de 24%. Inmiddels is, mede door de opgelegde bezuinigingen vanaf 2015 op zo’n 18% beland.
In dezelfde periode tussen 2004 en 2018 is ons culturele aanbod met bijna 400 podiumkunstactiviteiten en 6000 filmvertoningen per jaar., meer dan verdubbeld en het publiek verdrievoudigd. Het aantal bezoekers voor de culturele activiteiten steeg naar 212.000 in 2019.
De Verkadefabriek wordt daarmee landelijk gezien als voorbeeld van cultureel maatschappelijk ondernemerschap. Inmiddels nam onder andere Stadsschouwburg Amsterdam het model van de Verkadefabriek over.
De Verkadefabriek verantwoordt de subsidie middels het jaarverslag.